Lezingen

WAAROVER? Hoe wordt een boek gemaakt?
HOE? Vertellen, voorlezen, tonen van foto’s en objecten
VOOR WIE? Leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar
MATERIAAL? beamer, projectiescherm, micro (enkel bij grote groepen)

In deze lezing voor kinderen van het basisonderwijs (10-12 jaar) vertel ik hoe verhalen in mijn hoofd ontstaan. Waar haal ik mijn inspiratie? Hoe maak ik van vele ideeën één verhaal? Wat is er belangrijk in een verhaal? Eens het verhaal in mijn hoofd zit, moet het er natuurlijk ook weer uit. En als het opgeschreven is, is het nog steeds geen boek. Wat doet de uitgever? En wie maakt de tekeningen? Hoe wordt het boek gedrukt? Samen ontdekken we de weg die een verhaal aflegt, van in mijn hoofd tot bij de lezer. Fragmenten en illustraties uit De Lantaarnaansteker begeleiden de lezing.

WAAROVER? Tweede Wereldoorlog, nazisme, Jodenvervolging
HOE? Verhaal en historische informatie, klasgesprek
VOOR WIE? Leerlingen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar
MATERIAAL? beamer, projectiescherm, micro (enkel bij grote groepen)

Zonder te weten waarom, wordt Hannah samen met haar moeder opgepakt en in een trein opgesloten. Als ze na dagenlang rijden aankomen, weet Hannah niet waar ze is. Haar moeder zegt dat ze zich moet verstoppen. Dag na dag leert Hannah haar omgeving kennen. Ze is in een groot kamp waar vrouwen gevangen zijn en hard moeten werken.

De laatste reis is een verhaal over concentratiekampen, maar ook over niet opgeven, over hoop en over mooie herinneringen. Samen met Hannah leren de leerlingen wat concentratiekampen zijn. En waarom mensen daarin werden opgesloten. Wie Hitler was. En waarom hij de Joden vervolgde.
In heldere en begrijpelijke taal wordt het thema van de Holocaust bevattelijk gemaakt voor kinderen vanaf 10 jaar. Niet om te choqueren. Maar om hen te laten aanvoelen dat zoiets nooit meer mag gebeuren. En om het nooit meer te laten gebeuren, moeten we het blijven herinneren.

WAAROVER? Eerste Wereldoorlog, Afrikaanse soldaten, blind meisje
HOE? Voorleesfragmenten, contextualisering, prenten en foto’s
VOOR WIE? Leerlingen vanaf het vijfde leerjaar OF volwassenen (literaire lezing)
MATERIAAL? beamer, projectiescherm, micro (enkel bij grote groepen)

Wereldoorlog I. Een blind meisje woont met haar mama en tante in een herberg. Haar papa is aan het front. Het meisje houdt ervan om buiten op een bankje te zitten. Op een dag snuift ze een onbekende geur naast zich op. Er blijkt een Afrikaanse soldaat op het bankje te zitten. Hij is erg ongelukkig in dit koude land en mist zijn vrouw en zoontje. Elke dag dat hij niet aan het front is, komt hij naar het bankje. Hij vertelt het meisje over zijn land, zij vertelt over haar papa.

Op een dag is de soldaat er niet. Het meisje is in paniek. Ze gaat naar hem op zoek…

In de lezing staat het boek centraal. Het verhaal wordt ingeleid met een korte contextualisering over de Eerste Wereldoorlog. Voorleesfragmenten worden begeleid door prenten uit het boek, historische foto’s en korte stukjes duiding. Deze lezing leent zich perfect tot een (eerste) kennismaking met het thema van de Grote Oorlog of een moment van stilstaan bij de kleine mensen in die Grote Oorlog.

Het verhaal van de soldaat laat zien op welke manier de Eerste Wereldoorlog een echte wereldoorlog was, waarin volkeren van over de hele wereld uit hun thuisland werden weggeplukt om in het barre Europa te komen vechten. Ook de Europese bevolking kon moeilijk overweg met deze vreemdelingen.

Deze lezing kan ook voor volwassenen gehouden worden. Dan ligt de nadruk niet zozeer op de kennismaking met de Eerste Wereldoorlog, maar op het literaire verhaal van Het meisje en de soldaat. Dit verhaal heeft immers ook voor volwassenen heel wat betekenislagen.

WAAROVER? Hitlerjugend, D-Day, kindsoldaten in de Tweede Wereldoorlog, kindsoldaten nu.
HOE? Beelden, fragmenten, informatie, muziek, getuigenissen,…
VOOR WIE? Leerlingen vanaf het zesde leerjaar (ook secundair)
MATERIAAL? Groot projectiescherm, DVD-speler, micro (enkel bij grote groepen), zaal die verduisterd kan worden.

Op basis van het boek Mist over het strand houd ik lezingen over het centrale thema kindsoldaten. De lezing is een compilatie van fragmenten uit het boek, informatie, beelden, muziek en getuigenissen en behandelt (in logische volgorde) de thema’s Hitlerjugend, D-Day (kort), kindsoldaten in de Tweede Wereldoorlog en kindsoldaten nu. Zowel het historische als het actuele deel gaat gepaard met authentiek beeldmateriaal.

Naargelang de interesse van het publiek, kan de nadruk gelegd worden op het boek (en/of het schrijven ervan), de historische context of het actuele probleem van kindsoldaten. De lezing is geschikt voor een erg gevarieerd publiek.  Achteraf wordt er ook steeds tijd voorzien om vragen te stellen.

WAAROVER? Het schrijven van historische verhalen
HOE? Vertellen,  voorlezen,
VOOR WIE? Voor volwassenen en voor jongeren vanaf 15 jaar (derde jaar middelbaar)
MATERIAAL? beamer en scherm

Wat maakt het schrijven van een historische roman anders dan het schrijven van een hedendaagse roman? Wat is een goede historische roman? Aan welke ‘regels’ moet die voldoen? En waar ligt de grens tussen feit en fictie?

In deze lezing onderzoekt auteur en historica Aline Sax de kenmerken van goede historische fictie. Aan de hand van voorbeelden uit haar eigen werk en andere romans probeert ze samen met het publiek een antwoord te vinden op bovenstaande vragen.

Deze lezing kan ook als schrijfworkshop gegeven worden waarbij de deelnemers zelf aan de slag gaan.

WAAROVER? Tweede Wereldoorlog, nazisme, Jodenvervolging
HOE? Verhaal en historische informatie,
VOOR WIE? Volwassenen die met jonge kinderen willen werken rond de thema’s Holocaust en oorlog (leerkrachten, ouders, grootouders, …)
MATERIAAL? beamer, projectiescherm, micro (enkel bij grote groepen)

Zonder te weten waarom, wordt Hannah samen met haar moeder opgepakt en in een trein opgesloten. Als ze na dagenlang rijden aankomen, weet Hannah niet waar ze is. Haar moeder zegt dat ze zich moet verstoppen. Dag na dag leert Hannah haar omgeving kennen. Ze is in een groot kamp waar vrouwen gevangen zijn en hard moeten werken.

De laatste reis is een verhaal over concentratiekampen, maar ook over niet opgeven, over hoop en over mooie herinneringen. Samen met Hannah leren de jonge lezers wat concentratiekampen zijn. En waarom mensen daarin werden opgesloten. Wie Hitler was. En waarom hij de Joden vervolgde. In heldere en begrijpelijke taal wordt het thema van de Holocaust bevattelijk gemaakt voor kinderen vanaf 10 jaar.

In de lezing praat ik met het publiek over hoe moeilijke thema’s als oorlog en de Holocaust toch aangebracht kunnen worden bij jonge kinderen. Moeten we kinderen beschermen tegen dit soort thema’s? Of moeten we ze er juist op jonge leeftijd al mee in aanraking brengen? En hoe doe je dat zonder hen te choqueren?

De lezing vertrekt vanuit mijn boek De laatste reis, maar ik geef ook voorbeelden uit de jeugdliteratuur om met kinderen rond het thema oorlog aan de slag te gaan.

WAAROVER? De ingrediënten van een verhaal: sfeer, personages, perspectief, dialoog, (zintuigelijke) beschrijving en actie
HOE? korte, creatieve schrijfopdrachten voor het publiek, afgewisseld met voorbeelden uit mijn eigen werk (en andere literatuur)
VOOR WIE? Voor jongeren vanaf 15 jaar (derde jaar middelbaar) en ouder, véél ouder.
MATERIAAL? CD-speler

Het woord is aan het publiek! Tijdens deze workshop vertel ik zo weinig mogelijk zelf, maar laat ik het publiek kennis maken met de belangrijkste ingrediënten van een verhaal (dialoog, sfeerschepping, personages, perspectief, zintuiglijke beschrijving, actie, …)
Het publiek wordt uitgedaagd om zelf de pen ter hand te nemen en, d.m.v. korte creatieve schrijfoefeningen, deze ingrediënten te verkennen. Muziek, sprookjes, grootmoeders en cakejes prikkelen de fantasie.

WAAROVER? Holocaust, getto van Warschau, Joodse opstand, opkomen tegen onrecht, individuele verantwoordelijkheid
HOE? Voorlezen, vertellen, groepsgesprek over onrecht, geweld en individuele verantwoordelijkheid
VOOR WIE? Jongeren vanaf 15 jaar en volwassenen
MATERIAAL? Beamer, projectiescherm

De kleuren van het getto vertelt het verhaal van de Joodse opstand in het getto van Warschau in woord en beeld. In deze graphic novel volgen de lezers de jonge Misja, die samen met zijn ouders en kleine zusje in het getto woont. Alle Joden uit Warschau en omgeving worden in het getto samengeperst, opgesloten. Ziektes, honger en deportaties roeien de bevolking langzaam maar zeker uit. Maar Misja wil zich niet zomaar bij de situatie neerleggen. Hij zal zich niet als een lam naar de slachtbank laten voeren …

Tijdens de lezing vertel ik het verhaal van Misja en de historische context. Samen met het publiek discussiëren we over de centrale thema’s van het boek; onrecht, geweld en ieders individuele verantwoordelijkheid als je geconfronteerd wordt met geweld.

WAAROVER? De kleuren van het getto, het verhaal van de opstand in het getto van Warschau.
HOE? Muzikaal schooltheater
VOOR WIE? Voor jongeren van de eerste, tweede en derde graad secundair

Kwart voor Vrijdag, een trio muzikanten, toverde in samenwerking met regisseur Daniel Sikora, ‘De kleuren van het getto’ om tot een muzikale theatervoorstelling voor jongeren van de eerste en de tweede graad secundair onderwijs. Met pakkende muziek, opzwepende liederen en een sterke performance geven ze een eigen toets aan het verhaal. Vertrekkend vanuit hun ervaring in het onderwijs is de educatieve link duidelijk merkbaar in het stuk, zonder dat dit storend of belerend wordt.

Behalve het stuk, horen bij het boek ook een lespakket, een lezing en/of een tentoonstelling. Een totaalpakket dat vakoverschrijdend inzetbaar is!

Voor meer informatie of het boeken van deze voorstelling kan u terecht op de website of neemt u contact op met Kwart Voor Vrijdag.

WAAROVER? Holocaust, getto van Warschau, Joodse opstand, opkomen tegen onrecht, individuele verantwoordelijkheid
HOE? Een reizende tentoonstelling met historische informatie en illustraties en teksten uit het boek
VOOR WIE? Scholen, bibliotheken, boekhandels, culturele centra, …
MATERIAAL? wordt afgesproken

De tentoonstelling brengt niet alleen illustraties en teksten uit het boek, maar kadert deze ook in hun historische context en zet aan tot nadenken. Over onrecht en individuele verantwoordelijkheid, over niet opgeven, over hoop en over opkomen voor jezelf. De Joodse Holocaustoverlevende Elie Wiesel zei, bij het in ontvangst nemen van de Nobelprijs voor de Vrede: ‘There may be times when we are powerless to prevent injustice, but there must never be a time when we fail to protest.’ Dit citaat is niet alleen het motto van het boek, maar ook van de tentoonstelling en de bijhorende educatieve map.

Organiseert u een projectweek over vrede, herinneringseducatie of jeugdliteratuur? Of wilt u uw leerlingen of bezoekers  ook op een andere manier bij het boek en/of het thema betrekken en hen laten nadenken over onrecht en geweld?

De tentoonstelling is makkelijk opstelbaar en kan uitgeleend worden! Een  educatieve map (2e en 3e graad SO) bij de tentoonstelling en/of het boek is eveneens op aanvraag beschikbaar.

WAAROVER? Verhalen. Lezen en schrijven. Ideeën en inspiratie. Dromen en werken.
HOE? Vertellen, discussies en vragen, oefeningen met muziek en foto’s, proeven van fantasie en werkelijkheid
VOOR WIE? Voor jongeren vanaf 15 jaar (derde jaar middelbaar)
MATERIAAL? CD-speler (micro bij grote groepen)

In de lezing verkennen we de universele kracht van verhalen. Wat zijn verhalen? Wat maakt een verhaal tot een goed verhaal? Wat is het belang van personages? En kunnen we zelf ook verhalen verzinnen? Hoe krijg je verhalen in je hoofd? Waar haal je inspiratie? Wat is fantasie? Heeft iedereen fantasie? Kleine oefeningen maken duidelijk dat inspiratie geen toverwoord is, maar een werkwoord en laten het publiek proeven van hun eigen fantasie.

De lezing vertrekt vanuit de ervaring van Aline en haar adolescentenromans.

WAAROVER? Grensgangers, DDR, Berlijnse Muur, het schrijven van een historisch verhaal
HOE? Vertellen, voorlezen, historische informatie, foto’s, beelden, filmpjes.
VOOR WIE? Voor volwassenen en jongeren vanaf 15 jaar
MATERIAAL? beamer en scherm, versterker (aan te sluiten op laptop)

Bijna dertig jaar stond de Berlijnse muur symbool voor een dictatuur die haar eigen bevolking onderdrukte en vluchtelingen tegenhield. Hij was het symbool van een staat die haar burgers met ijzeren hand in het gareel hield, bespioneerde en geen tegenstrijdige meningen duldde. Meer dan ooit staan thema’s als vluchtelingen, dictatuur en schending van privacy en mensenrechten weer op de actuele agenda. Kunnen we van het verleden leren?

 Grensgangers is een beklemmende roman over die periode in de Duitse geschiedenis. Drie jongeren proberen zich elk op hun manier te bevrijden van de beklemmende regels die hen door de staat worden opgelegd. Vertrekkend vanuit het verhaal vertelt auteur en historica Aline Sax hoe het was om in de DDR te leven. Welke impact had de Muur op het leven van Oost-Berlijners en hoe probeerden mensen de -letterlijke en figuurlijke- grenzen die hen door de staat werden opgelegd, te omzeilen?

WAAROVER? Eerste Wereldoorlog, Afrikaanse soldaten, blind meisje
HOE? Voorleesfragmenten, contextualisering, prenten en foto’s
VOOR WIE? Volwassenen
MATERIAAL? beamer, projectiescherm, micro (enkel bij grote groepen)

Wereldoorlog I. Een blind meisje woont met haar mama en tante in een herberg. Haar papa is aan het front. Het meisje houdt ervan om buiten op een bankje te zitten. Op een dag snuift ze een onbekende geur naast zich op. Er blijkt een Afrikaanse soldaat op het bankje te zitten. Hij is erg ongelukkig in dit koude land en mist zijn vrouw en zoontje. Elke dag dat hij niet aan het front is, komt hij naar het bankje. Hij vertelt het meisje over zijn land, zij vertelt over haar papa.

Op een dag is de soldaat er niet. Het meisje is in paniek. Ze gaat naar hem op zoek…

In de lezing staat het boek centraal.  Voorleesfragmenten worden begeleid door prenten uit het boek, historische foto’s en korte stukjes duiding. Het verhaal van de soldaat laat zien op welke manier de Eerste Wereldoorlog een echte wereldoorlog was, waarin volkeren van over de hele wereld uit hun thuisland werden weggeplukt om in het barre Europa te komen vechten. Ook de Europese bevolking kon moeilijk overweg met deze vreemdelingen.

Deze lezing leent zich perfect tot een moment van stilstaan bij de kleine mensen in die Grote Oorlog.

WAAROVER? De motivatie en het wereldbeeld van Vlaamse collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog.
HOE? Lezing
VOOR WIE? Volwassenen
MATERIAAL? Beamer, projectiescherm

De naoorlogse beeldvorming over de collaboratie werd steeds gedomineerd door stereotypes als de Vlaamse idealist of de katholieke Oostfront strijder die geen ideologische verwantschap hadden met de Duitse bezetter en het nationaalsocialisme. Deze beeldvorming houdt echter niet langer stand als ze getoetst wordt aan egodocumenten van tijdens de Tweede Wereldoorlog, zo bleek uit mijn onderzoek.
Aan de hand van repressiedossiers, brieven en dagboeken ging ik na waarom deze mensen collaboreerden, wat hen dreef en in welke ideologie ze hun collaboratie inpasten. Een onthutsend beeld van binnenuit dat laat zien hoe persoonlijke en ideologische motieven mensen tot het uiterste kunnen drijven. Tijdens de lezing licht ik dit verder toe.

WAAROVER? De ‘war poets’ van de Eerste Wereldoorlog
HOE? Door middel van korte schrijfoefeningen kruipen de jongeren in de huid van iemand die de Eerste Wereldoorlog meemaakt en die probeert in woorden te vatten.
VOOR WIE? Voor jongeren vanaf 15 jaar (derde jaar middelbaar) en volwassenen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog probeerden heel wat mensen hun gevoelens, hun gedachten, wat ze meemaakten, … op papier te zetten. Ze voelden een drang om die ingrijpende gebeurtenissen in woorden te vatten. Om de werkelijkheid op die manier een beetje te baas te kunnen. Sommige van deze schrijvers werden na de oorlog wereldberoemd als ‘war poet’, denk maar aan Wilfried Owen, Siegfried Sassoon of John McCrae.

Tijdens deze workshop laat ik jongeren of volwassenen aan de hand van korte schrijfoefeningen zelf in de huid kruipen van een personage dat de oorlog meemaakt. Hoe zouden zij de gebeurtenissen, gevoelens en gedachten omschrijven?

WAAROVER? Wij, twee jongens en Schaduwleven, Red Star Line, emigratie naar Amerika, Ellis Island, New York // Wij twee jongens als historische roman.
HOE? Vertellen,  voorlezen, historische informatie, foto’s, beelden, muziek.
VOOR WIE? Voor jongeren vanaf 15 jaar (derde jaar middelbaar) en ouder.
MATERIAAL? laptop, beamer, projectiescherm (micro bij grote groepen)

Het uitgangspunt van de lezing is het tweeluik Wij, twee jongens en Schaduwleven.
Wij, twee jongens vertelt het verhaal van de achttienjarige Adriaan die in 1910, samen met zijn familie wil emigreren naar de Verenigde Staten. Het is een verhaal van hopen en dromen, maar ook van angst voor het onbekende en strenge grenscontroles. Het is een verhaal over -helemaal alleen- in een onbekend land een nieuw leven proberen op te bouwen. Een verhaal over de zoektocht naar vriendschap. En naar liefde.

Het is het verhaal van Adriaan. Maar ook van zo vele andere emigranten. Aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw emigreerden duizenden landverhuizers naar de Nieuwe Wereld, op zoek naar geluk.

De lezing volgt Adriaan op zijn reis naar Amerika en zijn zoektocht om een nieuw leven op te bouwen in New York. Het verhaal wordt opengetrokken naar de duizenden emigranten die via de haven van Antwerpen, met de schepen van de Red Star Line emigreerden. Prenten en foto’s ondersteunen de historische informatie en fragmenten uit het boek brengen de emoties van die duizenden landverhuizers weer tot leven.

In een tweede deel wordt Wij, twee jongens als historische roman bekeken; wat is een historische roman of wat moet het zijn? En hoe ga ik te werk bij het schrijven van historische romans?